Cyber Crime Complaint Process :  గత మూడేళ్లలో రూ.1.25 లక్షల కోట్ల డిజిటల్ ఆర్థిక మోసాలు జరిగాయని ఇండియన్ సైబర్ క్రైమ్ కోఆర్డినేషన్ సెంటర్ (ఐ4సీ) వెల్లడించింది. సైబర్ ఆర్థిక మోసాల కేసులు 2023లో 13,000 కంటే ఎక్కువగా నమోదయ్యాయి. అందులో సగం డిజిటల్ చెల్లింపు (Digital Transactions) మోసానికి (కార్డ్/ఇంటర్నెట్ బ్యాంకింగ్) సంబంధించినవే. డిజిటల్ ఆర్థిక మోసాల బాధితులు కనీసం రూ.10,319 కోట్లు నష్టపోయినట్లు సమాచారం.

Cyber Crime  మొత్తం పెరిగేకొద్దీ, ఇటువంటి ఆర్థిక మోసాలు పర్సనల్ ఫైనాన్స్‌ (Personal Finance) ను తీవ్రంగా ప్రభావితం చేస్తాయి. ప్రత్యక్ష ఆర్థిక నష్టాలు తీవ్రమైన ఒత్తిడిని కలిగిస్తాయి. ఇలాంటి మోసాల వల్ల బాధితుల ఖాతాలు ఖాళీ అయినప్పుడు క్రెడిట్ స్కోర్‌లు దెబ్బతింటాయి. ఈ సైబర్ మోసాల కారణంగా ఆర్థిక సంస్థలు విశ్వసనీయత ప్రశ్నను ఎదుర్కొంటున్నాయి. మీరు ఆర్థిక చిత్రాన్ని ఛిద్రం చేసే ఇటువంటి స్కామ్‌ల (UPI లేదా బ్యాంక్ మోసం) బాధితులా? భయపడవద్దు, అంత అసహనానికి గురికావద్దు. నష్టాన్ని తగ్గించడానికి, మీ డబ్బును తిరిగి పొందడానికి ఏమి చేయాలో ఇప్పుడు తెలుసుకుందాం. 

ఆలస్యం చేయకుండా వెంటనే రిపోర్ట్ చేయండి..
మోసం జరిగిన తరువాత ప్రతి క్షణం అమూల్యమైనదే.  మీరు మోసగాడి వలలో పడ్డారని తెలుసుకున్న తరువాత ఒక్క  క్షణం కూడా వృథా చేయకుండా మీ బ్యాంక్ లేదా UPI అప్లికేషన్ ప్రొవైడర్‌ని సంప్రదించండి. మీ రిపోర్ట్  గోల్డెన్ అవర్‌లో పూర్తి చేసినట్లయితే మీ డబ్బును పూర్తిగా తిరిగి పొందే అవకాశాలు ఎక్కువగా ఉంటాయి (సంబంధిత బ్యాంకు పాలసీలకు లోబడి).

మీ ఎకౌంట్ బ్లాక్ చేయమని కోరండి..
మోసం, అనధికార లావాదేవీలను నిరోధించడానికి మీ ఖాతాలను స్తంభింపజేయమని..  మీ డెబిట్/క్రెడిట్ కార్డ్‌లను బ్లాక్ చేయమని మీ బ్యాంక్‌ను కోరండి. 

సాక్ష్యాలను సేకరించండి..
మోసానికి సంబంధించి అన్ని సంబంధిత పత్రాలను సేకరించండి. ఇందులో ఇ-మెయిల్‌లు, SMS సందేశాలు, లావాదేవీ వివరాలు, స్క్రీన్‌షాట్‌లు, మొబైల్ కాల్ వివరాలు లేదా సంఘటనకు సంబంధించిన ఏవైనా ఇతర వివరాలు ఉంటాయి. మీ సమస్యకు పరిష్కారాన్ని కనుగొనడానికి ఇవన్నీ ముఖ్యమైనవి అలాగే  కీలకమైనవి కూడా అని మర్చిపోకండి. 

వివాద పరిష్కార విధానం..
మీ బ్యాంక్ వివాద పరిష్కార విధానాలను శ్రద్ధగా అనుసరించండి. మీ కేసును బలోపేతం చేయడానికి, విచారణను కొనసాగించడానికి అన్ని పత్రాలను అందించండి.

పోలీసులకు కంప్లైంట్ చేయండి..
కొన్ని సందర్భాల్లో, స్థానిక సైబర్ క్రైమ్ యూనిట్ (సైబర్ క్రైమ్, ఎకనామిక్ అఫెన్స్, నార్కోటిక్స్ -CEN) లేదా పోలీసులకు ఫిర్యాదు చేయడం అవసరం కావచ్చు. ఈ అధికారిక పత్రం తదుపరి పరిశోధనలకు సహాయం చేస్తుంది.

మీ క్రెడిట్ స్కోర్‌ను రక్షించండి..
మీ క్రెడిట్ స్కోర్‌కు నష్టం జరగకుండా నిరోధించడానికి మీ క్రెడిట్ బ్యూరోకు మోసపూరిత కార్యాచరణను రిపోర్ట్ చేయండి. 

అప్రమత్తంగా ఉండండి..
ఏదైనా అనుమానాస్పద చర్యను  త్వరగా గుర్తించడానికి మీ ఖాతాలో మోసపూరిత లావాదేవీలపై నిఘా ఉంచండి. ఇది త్వరగా రిపోర్ట్ చేయడానికి,  తదుపరి నష్టాలను తగ్గించడానికిమీకు సహకరిస్తుంది. 

గుర్తుంచుకోండి..
త్వరగా రియాక్ట్ కావడం ద్వారా - ఈ దశలను అనుసరించడం ద్వారా, మీరు కష్టపడి సంపాదించిన డబ్బును తిరిగి పొందే అవకాశాలను పెంచుకోండి. దీనివలన మీరు భవిష్యత్తులో మోసం నుండి మిమ్మల్ని మీరు రక్షించుకోవచ్చు.

Also Read: శ్రీలంక టూర్‌కు రోహిత్, కోహ్లీ, బుమ్రా మిస్..! కారణం ఏంటో తెలుసా?

మీకు అవసరమైన పత్రాలు.. 
Cyber Crime:  మోసపూరిత లావాదేవీని రిపోర్ట్ చేసేటప్పుడు.. మోసం దేశీయ లావాదేవీనా లేదా అంతర్జాతీయ లావాదేవీనా అనే దానిపై ఆధారపడి మీ కంప్లైంట్ తో పాటు మీరు వేర్వేరు డాక్యుమెంట్స్ ఇవ్వాల్సి ఉంటుంది.  గుర్తుంచుకోండి, ఒకసారి మీ కార్డ్ బ్లాక్ అయితే, మీరు దాన్ని మళ్లీ ఉపయోగించలేరు. బ్యాంక్ మీకు వేరే నంబర్‌తో కొత్త రీప్లేస్‌మెంట్ కార్డ్‌ని జారీ చేస్తుంది. కానీ మీరు బ్లాక్ చేసిన కార్డ్ ఎకౌంట్ మాత్రం యాక్టివ్‌గా ఉంటుంది.

మన దేశంలోనే మోసం జరిగితే.. 
లావాదేవీ వివరాలతో- మీరు సంతకం చేసిన లావాదేవీల కోసం కార్డ్ హోల్డర్ వివాద ఫారమ్ (CDF). తేదీ, మీ సంతకంతో పాటు జరిగిన సంఘటన లేఖను మీ బ్యాంకుకు అందించాలి. ఇందులో (ఎ) ఖాతా నంబర్, కార్డ్ నంబర్..  మోసం/నష్టం జరిగిన తేదీ, (బి) మోసం జరిగినప్పుడు కార్డు ఎవరి వద్ద ఉంది,  మోసపూరిత లావాదేవీ గురించి మీకు ఎలా తెలిసింది (సి) మోసం గురించి ఏదైనా అదనపు సమాచారం వివరాలను ముందుగా బ్యాంకుకు తెలియజేయాలి 

20,000 మోసపూరిత లావాదేవీలలో. కార్డు - లావాదేవీ వివరాలను అందించడం తప్పనిసరి. ఆ తర్వాత ఒరిజినల్ ఎఫ్‌ఐఆర్ / ఆన్‌లైన్ ఎఫ్‌ఐఆర్ / సంఘటనకు సంబంధించిన లేఖ పోలీసుల రసీదు గురించి సమాచారం ఇవ్వాలి.

విదేశాల్లో జరిగిన మోసం విషయంలో.. 
అంతర్జాతీయ మోసం జరిగితే మీరు పూర్తి చేసిన కస్టమర్ వివాద ఫారమ్..  సంఘటన లేఖతో పాటు కింది పత్రాలను సమర్పించాలి:

అంతర్జాతీయ లావాదేవీల ద్వారా మోసం జరిగితే..  మోసం జరిగినప్పుడు కస్టమర్ ఆ విదేశీ ప్రదేశంలో ఉన్నట్లయితే విదేశాలలో ఉన్న స్థానిక పోలీసుల నుంచి FIR తప్పనిసరిగా తీసుకోవాలి. కస్టమర్ భారతదేశంలో ఉన్నప్పుడు అంతర్జాతీయ లావాదేవీల ద్వారా మోసం జరిగితే FIR అవసరం లేదు.